Sterftecijfers

Als we naar de sterftecijfers kijken, wereldwijd, en naar de oorzaken van de sterfte, kunnen we de corona-doden in perspectief plaatsen:

Voor de berekening is de gemiddelde sterfte in recente jaren gebruikt, maar voor de corona-doden en griepdoden die van dit jaar. De lockdown zal invloed hebben op doden in andere categorieën, zoals minder verkeersdoden, vandaar dat hier de sterfte in recente voorgaande jaren is gebruikt ter vergelijking. Overige sterfte aan kanker en honger is niet meegenomen.

Onzeker

Wereldwijd zijn er per 25/4/2020 naar schatting 197.000 corona-doden. Dat aantal is echter erg onzeker en hangt af van twee factoren.

1. Is er echt op het virus getest, of bestaat er alleen een vermoeden dat het virus aanwezig is?
2. Hoe wordt er geteld? Als iemand bijvoorbeeld sterft aan terminale kanker, maar ook drager is van het corona-virus, dan registreren sommige landen dit als dood door kanker en in andere landen komt het in de statistiek van corona-sterfte (bron). Omdat de meerderheid van corona-doden al één of meerdere onderliggende ziekten had zal een arts, als er geen corona-test is gedaan, een dergelijk sterfgeval toeschrijven aan de heersende epidemie (ascertainment bias). Het vermoeden bestaat dus dat het aantal direct of voornamelijk door corona veroorzaakte doden veel lager ligt.

Ongeveer 75% van de corona-doden was ouder dan 65 jaar en 75% had minstens één onderliggende ziekte. Van de jongeren (<65) had 85% minstens één onderliggende ziekte (bron). In Groot-Brittannië had 91% van de als corona-sterfte geregistreerde doden minstens één onderliggende ziekte (bron).

Vergelijking

Vergeleken met andere voortijdige doodsoorzaken is het aantal corona-doden zeer gering, zoals blijkt uit figuur 1. Veruit de meeste mensen sterven voortijdig aan ongezonde voeding, roken, diabetes, luchtverontreiniging, alcohol, obesitas, tbc en verkeersongevallen. Het aantal corona-doden is op dit moment ongeveer gelijk aan het aantal griepdoden.

Toename corona-doden

De cumulatieve groei van corona-doden is de laatste vier weken sterker toegenomen dan die van griep, zoals te zien is aan de hellingshoek in figuur 1. Aangezien er de laatste drie weken geen toename van het dagelijks aantal nieuwe corona-infecties plaatsvond, en de toename van nieuwe corona-doden afneemt, is een afvlakking van de cumulatieve groei waarschijnlijk.

De cumulatieve groei van de belangrijkste doodsoorzaken ligt flink boven die van corona. In hoeverre de gedragsrestricties (niet naar buiten gaan, 1½ meter afstand bewaren) hieraan bijdragen is onbekend. De gedragsrestricties gelden overigens niet voor supermarkten, gezinsleven en huisbezoek. Binnenshuis wordt lichamelijk contact niet vermeden en in supermarkten staan er soms niezende mensen in de buurt: een zo opgelopen infectie wordt naar huis meegebracht.

Sommige onderzoekers denken dat de meeste infecties juist binnenshuis plaatsvinden

Anderen vinden de algemene lockdown een slechte maatregel; het zou beter zijn om alleen kwetsbare ouderen te beschermen, zoals gebeurt op Malta, zodat de rest gewoon kan blijven werken.

Effect lockdown

We vergelijken landen met volledige lockdown, zoals Nederland en België, met landen met geen of beperkte lockdown:

Nederland en België tellen relatief veel meer geïnfecteerden en doden dan de landen zonder volledige lockdown. Daaruit kunnen we niet de conclusie trekken dat een lockdown helemaal niet werkt. Dat komt enerzijds omdat de verschillende cijfers deels met verschillend tellen te maken hebben en anderzijds met bevolkingsdichtheid, mobiliteit, en dergelijke.

Maar Malta is dichter bevolkt dan Nederland en België en heeft toch veel minder geïnfecteerden, waarvan het aantal zelfs afneemt. Malta isoleert alleen de 65-plussers. Zweden sluit alleen scholen voor voortgezet onderwijs en universiteiten, maar verder blijft iedereen aan het werk. Canada heeft geen volledige lockdown. In Belarus (Wit-Rusland) wordt de epidemie zelfs genegeerd en beveelt de president aan om toch vooral voldoende wodka te drinken.

Gering

Het aantal corona-doden is zeer gering in vergelijking met de andere in figuur 1 genoemde voortijdige doodsoorzaken, zeker als we daarbij bedenken dat een minderheid van de corona-doden voornamelijk als gevolg van de virusinfectie overleed.

Maar wat zal het totaal aantal corona-doden zijn aan het eind van dit jaar? De opwaartse trend van de cumulatieve groei van corona-doden van de laatste vier weken komt overeen met die van tbc-doden, zoals te zien in figuur 1. Er zijn veel meer tbc-doden dan corona-doden (verschil: 300.000) en op basis van de huidige cijfers zouden we dan aan het eind van dit jaar, bij gelijkblijvende trend, 1,2 miljoen corona-doden verwachten.

Afnemende groei

De groei van het wekelijks aantal nieuwe corona-doden neemt de laatste vier weken echter af. We moeten afwachten hoe dit zich verder ontwikkelt, maar het lijkt zeer onwaarschijnlijk dat corona dit jaar meer slachtoffers zal maken dan tbc (en niemand praat over tbc). Daarbij moeten we ook bedenken dat de corona-pandemie zich slechts voordoet binnen een beperkt tijdsinterval. Kijken we naar een tijdsbestek van tien jaar, dan zijn er vierhonderd miljoen doden als gevolg van de oorzaken genoemd in figuur 1. Dat zou je eigenlijk een continue ‘epidemie’ kunnen noemen.

Levens redden

Is corona een wereldbedreigende pandemie? Dat is dus een kwestie van perspectief. Gelet op de sterftecijfers alléén vraagt corona geen grotere aandacht dan bijvoorbeeld de sterfte door roken of ongezond eten.

Waarom dan wel een lockdown voor corona maar niet voor bijvoorbeeld wegverkeer? Gaat het erom levens te redden of gaat het om iets anders?

Stel dat het politici gaat om levens redden. Waarom wegen corona-doden daarin zwaarder dan doden door andere oorzaken? We brengen met de lockdown de wereldeconomie immers voor vele jaren in een vrije val met grote werkloosheid en wereldwijde ellende tot gevolg. Dat is een heel groot offer, maar we hebben het er wel massaal voor over.

Als we zoveel over hebben voor het redden van levens, waarom verbieden we dan ook geen personenauto’s? Het afsluiten van wegen voor personenauto’s had in de twintigste eeuw dertig miljoen doden gescheeld, en een veelvoud daarvan aan overlevenden die er levenslang zwaar letsel aan overhouden. Het lijkt er ogenschijnlijk op dat we de corona-slachtoffers (vooral ouderen met een slechte gezondheid) belangrijker vinden dan andere slachtoffers die bijvoorbeeld door een verkeersongeval om het leven komen.

Corona-doden zijn ‘erger’

Maar waarom vinden we corona-doden veel erger dan het veelvoud aan doden als gevolg van bijvoorbeeld sigarettenrook? De menselijke hersenen zijn gevoelig voor nabije mediabeelden van leed en zijn heel attent op afwijkende situaties. Televisiebeelden van IC’s, die suggereren dat op IC’s uitsluitend corona-patiënten liggen, prikkelen direct onze empathie. Dat op IC’s veel meer patiënten met terminale kanker of ernstige verwondingen liggen, zijn we op dat moment vergeten. Vergeten omdat de mediabeelden die andere patiënten niet tonen. Dat is oorzaak nummer één. Oorzaak nummer twee is dat corona iets nieuws is. Nieuwe dingen vallen ons op. Slachtoffers van roken, verkeer en tbc zijn een oud verhaal en we horen daar bovendien niets meer over.

Nog steeds mis ik info over andere doodsoorzaken. Nog steeds geen journalist die zich waagt hoe we covid-19 moeten zien t.o. andere doodsoorzaken en de dagelijkse bodycount van andere ziektes. Wie o wie? @FD_Nieuws @ADnl @nrc @telegraaf @NOS @parool pic.twitter.com/mrTElP1cNm

— Richard Jansen (@methyleen) April 5, 2020

Maatschappelijke prijs

Een derde menselijke beperking is dat we niet verder kijken naar de gevolgen, als we menen ergens goed aan te doen. We willen helpen. Als de corona-lockdown nog langer aanhoudt verliezen zeer velen hun baan en komen daarmee in grote problemen, de economie stort wereldwijd in, meer dan 22 miljoen Amerikanen zijn al werkeloos. Dagloners in India, die er dagelijks op uit moeten om hun gezin te eten te geven, sterven in grote aantallen als gevolg van de lockdown. Naar verwachting zullen zelfmoorden toenemen en zullen veel mensen hun hypotheek en doktersrekening niet meer kunnen betalen.

Angst als verklarende factor

Waarom doen we dit collectief? Waarom rechtvaardigt het voorkómen van corona-doden het bevorderen van doden als gevolg van het voorkómen? De toekomst van de gewone man en die van de armsten zetten we op het spel. Er moet nog een andere factor zijn die ons tot deze irrationaliteit beweegt.

Die factor is angst. De media en de politici roepen angst op door de dagelijkse rapportages over corona. Politici en media doen aan tunnelvisie, alsof de enige levensbedreiging corona is. Angstig gemaakte mensen focussen op de oorzaak van de angst. Dat die focus het zicht op veel meer voor de hand liggende bedreigingen in het dagelijks leven en in de wereld wegneemt, ontgaat ons.

Met de framing ‘De wereld na corona’ wordt gesuggereerd dat er iets heel ergs aan de hand is. Een blik op figuur 1 toont echter dat corona-sterfte, relatief gezien, gering is.

Paniekreactie

Angst versterkt onze kuddegeest waardoor we massaal achter de machtigste politici aanlopen. Een reflex die we van crises uit het verleden kennen en die uitgebreid door Niccolò Machiavelli aan het begin van de zestiende eeuw is beschreven. Voorlopig. Totdat de gevolgen zichtbaarder worden.

Is de corona-paniek georkestreerd of is het gewoon een hype die uit zichzelf ontstaat? Er zijn groeperingen die de ‘corona-crisis’ aangrijpen om hun duurzaamheidsideaal te promoten.

Het manifest is volledig beperkt tot de eigen politieke voorkeuren van 170 wetenschappers. Oprechte wetenschappers zouden erkennen dat er alternatieven zijn en erop wijzen dat hun voorstel meer uit meningen dan uit feiten is opgebouwd. @FLitsenburg https://t.co/7e2w35DnhF

— Annemarie van Gelder (@AnnemarieGelder) April 20, 2020

Zijn er verborgen spelers, die uit zijn op een verschuiving van macht, en belang hebben bij een wereldwijde ontwrichting van de economie? Het feit dat de huidige groei-economie aan het eind van zijn kunnen was en alleen nog maar met bijdrukken van geld kan worden gefinancierd kan ook een reden zijn: een reset van de economie.

Over de auteur

Jan Ruis

Bioloog en gepromoveerd aan de Medische Faculteit in Leiden. Hij heeft o.a. meegewerkt aan het hittegolvenrapport van Marcel Crok.

Recent gepubliceerd

Waarde vrienden

We houden ons hier netjes aan de 1,5 mtr afstand en alle andere besmettingsbeperkende maatregels, meer kan je niet doen, te hopen is dat het corona virus zelf binnenkort de benen neemt, of dat er een vaccin of medicijn ontwikkeld wordt.

Waar we ook even mee zitten is dat andere virus…

Ik kijk de laatste 2 jaar nog maar sporadisch naar programma’s of nieuwsuitzendingen op de NED TV , maar de afgelopen 4 corona weken helemaal niet meer,  – alleen “NARCOS” op Netflix gekeken – ook lees ik al ’n maand geen enkele krant meer, gewoonweg omdat ik al snel doorhad dat ik niks mis. Aan de glimp die ik opvang als mijn echtgenote wat TV zenders weg zapt  heb ik genoeg… Iedereen herhaalt iedereen de hele dag door, en omdat in medialand nieuwswaarde en grote rampspoed hand in hand gaan, maakt in de kijkcijfercompetitie de een het nog bonter  dan de ander. Het virus en daarbij ook nog het besef dat je lid bent van een risicogroep maakt je bepaald niet vrolijker, en juist dan is er behoefte aan wat afleiding lijkt me..

Om m’n kop niet in het zand te steken kijk ik om de dag eens op de website van het RIVM en daarop heb ik alle info en het nieuws dat relevant is in 2 minuten gelezen.

De media echter spuien 24 uur per dag 7 dagen per week, week in week uit corona ellende. Gerelativeerd, genuanceerd of positief nieuws is geen nieuws in medialand, dus worden we compleet gehersenspoeld met het ene na het andere ramp c.q doemscenario.

Het begint ’s morgens al met horror krantenkoppen over een nijpend tekort aan lijkkisten, voor mogelijk meer dan 10.000 Nederlandse doden; kersverse “experts” en “logen” verkondigen daarbij amechtig het einde der mensheid.

De redactie van het dagelijkse ochtend TV programma zag een kans in het c-virus ; het is zelfs een uur langer geworden…vanuit een knusse studiosetting nu een extra uurtje “rampbabbels”, en een extra lange tsunami aan rampspoed die bij t ochtendgloren vanuit de TV schermen de Nederlandse huiskamers in rolt; alle doemscenario’s gaan uit de kast: omvallende bedrijven, dalende huizenprijzen, massale werkloosheid, armoede , hongersnood, onopgemerkte eenzame doden in de huizen, op straat stervende mensen vanwege plaatsgebrek in de overvolle ziekenhuizen, einde van het openbaar vervoer, grote armoede, geen festivals meer, niet meer op vakantie,en binnenkort een straatverbod voor iedereen. O ja, last but not least:  dit kan wel twee of 3 jaar duren..

De social media zijn intussen doordrenkt met lugubere complot theorieën en ander fake-news; “het virus is een coupe van de Chinezen om de wereldmacht, Putin zit er achter of Bill gates” en nog veel erger… Alsof de wereld aan het vergaan is; zelfs het woord oorlog wordt nergens geschuwd. Ik merk aan de mensen om me heen en op FB dat men er zeer depressief en zelfs panisch van wordt. En daarin schuilt een groot gevaar waarde vrienden, want angst en paniek zijn de slechtste raadgevers die je je kan bedenken…

Ik zag vandaag op FB onze good old BZN manager Dick de Boer kennelijk in geestelijke nood zelfs de volgende posting plaatsen:

DICK de BOER:

Kortom: het c-virus heeft een schadelijke nakomeling gebaard: een “mediavirus” oftewel het m-virus; het verergert de pijn van het c-virus, en versterkt de ontwrichting van onze toch al geteisterde samenleving. Juist nu we toe zijn aan wat positiviteit, deelt het m-virus ons nog een extra mentale dreun uit, en het zet vervolgens besturende politici voor het – politiek gezien letterlijk én figuurlijk – dodelijke dilemma; mensenlevens redden of de economie..

In het kader van dit dilemma werd m’n aandacht getrokken door de kop boven een Volkskrant artikel van  Ira Helsloot, hoogleraar Besturen van Veiligheid aan de Radboud Universiteit. Ik schrok enorm van de kop, maar toen ik het gelezen had moest ik mezelf toegeven dat ik er van onder de indruk was. Al maak ik gezien mijn leeftijd zelf deel uit van de betreffende risico groep..Zo had ik er nog niet naar gekeken, of over nagedacht….

DE MOOIE VOLENDAMSE HAVEN

Om de moed er in te houden en positief te blijven beste mensen, vandaag weer wat foto’s van de mooie Volendamse Haven by night.

Drie weken geleden ben ik aan mijn knie  geopereerd, en omdat ik minstens 6 tot 8 weken met krukken moet lopen, staan er nog 3 a 5 “strompel” weken op het programma. Vliegen, autorijden en ook fietsen gaat niet, dus ver van huis kom ik niet; om te revalideren en om van het mooie weer te genieten ben ik de laatste week wel elke dag samen met Mary naar de haven gelopen met m’n camera. Zelfs ’s avonds…

Zoals ik in een eerdere posting  meldde ligt er sinds kort een replica van een oud VOC schip in de haven, dat elke avond in een andere kleur wordt aangelicht. Dat komt dus goed uit voor mij, ik heb bijna alle kleuren al, maar als je daar dan toch bent heen gestrompeld is het zonde om ook niet wat foto’s van de haven by night te maken.

Twee v/d foto’s v/h VOC schip had ik in de vorige posting al geplaatst, maar hier toch nog even alle plaatjes die ik de afgelopen weken maakte bij elkaar.

Ja, dit is toch wel een van mijn favoriete foto’s van de laatste weken. Tussen het fotograferen van de Halve Maen kiekte ik ook even de haven, met de prachtige spiegeling in het water..

Deze plaat is wel vaker gemaakt, maar het paarse licht van het VOC schip Halve Maen dat op de palen schijnt geeft toch weer een andere dimensie aan de foto

Zie voor het commentaar bij deze foto, de vorige posting

Zie voor het commentaar bij deze foto, de vorige posting

Deze foto van het VOC Schip Halve Maen maakte ik staande tegen het misthoornhokje